Verminder de belasting op arbeid, maar doe dat verstandig
Een verschuiving van de belastingdruk naar andere bronnen dan arbeid dringt zich op. Itinera stelt dat een belastingshervorming budgettair realistisch dient te zijn. Bovendien zijn er zinvolle hervormingen denkbaar die ook enigszins neutraal zijn op het vlak van herverdeling. Itinera analyseert verschillende pistes op beide eigenschappen (kostprijs en herverdeling).
Politieke partijen leggen logischerwijs hun klemtoon in de lijn met hun ideologisch profiel. De aanbeveling van Itinera is om extreem voorzichtig te zijn op het vlak van budgettaire haalbaarheid maar toch voldoende durf te tonen om de arbeidsfiscaliteit te verlichten. Itinera vraagt de partijen zeker ook na de verkiezingen bovenop hun bestaande fiscale plannen een aanvullende belastingverschuiving van arbeid naar consumptie te overwegen. Itinera becijfert dat dit budgettair haalbaar is zonder forse impact op de inkomensverdeling.
In dit voorstel wijzen we op pistes voor een belastinghervorming die budgettair verantwoord is en niet nefast hoeft te zijn op het vlak van herverdeling. Met name tonen we verschillende pistes die erin slagen de fiscale druk op arbeid te verlichten zonder grote impact op de herverdeling.
Bij de partijvoorstellen valt de hoge kostprijs ervan op. Vaak zijn de baten van de voorgestelde wijzigingen ook geconcentreerd bij bepaalde inkomensgroepen. Dit terwijl de laagste inkomens buiten beschouwing blijven bij de voorgestelde belastingsverlagingen omdat deze geen belastingen betalen. Itinera stelt dat een belastingshervorming nochtans ook voor de laagste decielen baten kan brengen. Hiervoor stellen we het systeem van negatieve inkomstenbelasting voor.
Concreet voorstel verschuiving belasting naar consumptie
In de mate dat de belastingen op arbeid verlaagd worden met hetzelfde bedrag dat de lasten op consumptie stijgen, nemen de totale belastingen op de burgers niet toe.
Op het vlak van de consumptie hanteren we ter illustratie een scenario met een verhoging van het BTW-tarief met 2 procentpunt. Op het vlak van milieuheffingen waaronder energie, transport en vervuiling valt een oefening met 1% van het BBP ook zeker te overwegen. Dat deze verschuiving efficiëntiebaten genereert, wijst de literatuur aan. De vraag die mensen stellen, is in hoeverre deze verschuiving niet echter geen te hoge kostprijs op het vlak van de billijkheid met zich meebrengt. Indien de extra economische groei die deze maatregel zou opleveren, in armoedebestrijding en sociaal beleid geïnvesteerd wordt, dan is het sowieso kort door de bocht om enkel te kijken naar statistische “koopkrachtplaatjes”.
We tonen aan dat omwille van de indexering van lonen een verhoging van de BTW minder herverdelingseffecten veroorzaakt dan vaak gedacht. Dit wordt dus te veel als obstakel opgeworpen. Bij een loutere BTW-verhoging zijn er eerder ongewenste effecten op onze competitiviteit. Indien echter de budgettaire baten van een BTW-verhoging echter gebruikt worden voor een verlaging van de sociale lasten op arbeid dan spelen deze ongewenste effecten niet.
Reduceer uitholling BTW-stelsel
Het Belgisch BTW-stelsel is erg complex en dit zorgt voor een gemiste belastingontvangst van maar liefst 2,8 miljard euro. Als we het BTW-tarief van 12% zouden verhogen tot 21% zou dit de begrotingsontvangsten doen toenemen met 444 miljoen euro. De inkomensherverdeling gemeten door de gekende Gini-coëfficiënt zou nauwelijks veranderen (en zelfs overeenkomen met een afname van de ongelijkheid op die manier gemeten). Met deze opbrengst zou de persoonlijke bijdragevoet voor sociale zekerheid teruggebracht kunnen worden met 0,65 procentpunt. De combinatie van de twee maatregelen zou de herverdeling niet noemenswaardig beïnvloeden (maximale wijziging positie van een deciel met 2 euro per maand). We hebben dus een voorbeeld van een verschuiving van lasten op arbeid naar consumptie door een combinatie die ook het BTW-stelsel eenvoudiger maakt en slechts een minimale impact heeft op de graad van progressiviteit van het belastingstelsel.
Een radicalere variant is nu vrijgestelde consumptie belasten aan 6% en het verhogen van het BTW-tarief van 6% naar 12% en dat van 12 tot 21%. Met de opgehaalde 4,05 miljard zou de sociale bijdragevoet gehalveerd kunnen worden. Deze combinatie leidt wel tot een verslechtering van de Ginicöefficiënt met 0,57 procentpunt. Dit komt echter overeen met een verlies voor de laagste twee decielen met 40 euro op maandbasis. Dit treft hen (maar dus eerder in geringe mate) omdat ze nauwelijks baat hebben bij lagere sociale bijdragen gezien hun inactiviteitsgraad.
Het politieke debat illustreert dat er nogal wat onvrede is in de mate dat de tarieven in de Belgische personenbelasting zo snel en fors stijgen bij redelijke beperkte lonen.
Een beleidsoptie zou kunnen zijn om het huidige tarief van 30% te reduceren tot 26%, dat van 40 tot 36% en dat van 45 tot 42.5% en dit te financieren met een verhoging van de BTW met twee procentpunt. Het eerste deciel verliest hierbij 25 euro (1,6% van het equivalent inkomen) en het tiende deciel wint 39 euro (+0.36%).
Een alternatief is om de barema’s op te schuiven zodat burgers niet zo snel meer in de hogere tarieven terechtkomen (zie grafiek 8). Een BTW-verhoging met twee procentpunt volstaat om het tarief van 40% pas te laten ingaan vanaf een inkomen vanaf 16.000 euro (i.p.v. 11.890 euro), dat van 45% pas bij een inkomen vanaf 25.000 euro (i.p.v. 19.810 euro) en dat van 50% pas vanaf 41.000 euro (i.p.v. 36.300 euro).De impact op de herverdeling van de personenbelasting blijft ook hier beperkt. Het eerste deciel verliest hierbij 25 euro (1,6% van het equivalent inkomen) en het tiende deciel wint 39 euro (+0.36%).
Bij nogal wat voorstellen van de politieke partijen, zijn de gezinnen met lagere inkomens vaak niet betrokken. Dat heeft uiteraard te maken met het feit dat ze sowieso geen belastingen betalen. Nochtans kan hiervoor een oplossing gevonden worden. Dit sluit immers aan bij het aloude concept van een negatieve inkomensbelasting waarvoor in het verleden slechts mondjesmaat interesse was in ons land. In dergelijk stelsel kan belastingdienst inkomen uitkeren. Hierdoor zou de stap van werkloosheid naar werken slechts gedeeltelijk leiden tot een minder gunstige fiscale situatie, waardoor de incentive om te gaan werken groter wordt. Dit wordt bevestigd door de cijfers van hoge (marginale) belastingsdruk op net de lage lonen. Voor economen heeft dit een belangrijke aantrekkingskracht omdat hierdoor de overheid vrijheidsgraden krijgt om de belastingdruk voor de allerlaagste inkomens gericht te verlagen zonder dat dit economische verstoringen in hun nadeel oplevert en zonder dat dit grotere bureaucratie veroorzaakt. Deze voordelen materialiseren zich echter vooral als het systeem in de plaats komt van veel van bestaande regels.
“Tax shift, Waarom ons land een belastinghervorming nodig heeft” verschijnt bij Lannoo: http://www.lannoo.be/taxshift
Politieke partijen leggen logischerwijs hun klemtoon in de lijn met hun ideologisch profiel. De aanbeveling van Itinera is om extreem voorzichtig te zijn op het vlak van budgettaire haalbaarheid maar toch voldoende durf te tonen om de arbeidsfiscaliteit te verlichten. Itinera vraagt de partijen zeker ook na de verkiezingen bovenop hun bestaande fiscale plannen een aanvullende belastingverschuiving van arbeid naar consumptie te overwegen. Itinera becijfert dat dit budgettair haalbaar is zonder forse impact op de inkomensverdeling.
In dit voorstel wijzen we op pistes voor een belastinghervorming die budgettair verantwoord is en niet nefast hoeft te zijn op het vlak van herverdeling. Met name tonen we verschillende pistes die erin slagen de fiscale druk op arbeid te verlichten zonder grote impact op de herverdeling.
Bij de partijvoorstellen valt de hoge kostprijs ervan op. Vaak zijn de baten van de voorgestelde wijzigingen ook geconcentreerd bij bepaalde inkomensgroepen. Dit terwijl de laagste inkomens buiten beschouwing blijven bij de voorgestelde belastingsverlagingen omdat deze geen belastingen betalen. Itinera stelt dat een belastingshervorming nochtans ook voor de laagste decielen baten kan brengen. Hiervoor stellen we het systeem van negatieve inkomstenbelasting voor.
Concreet voorstel verschuiving belasting naar consumptie
In de mate dat de belastingen op arbeid verlaagd worden met hetzelfde bedrag dat de lasten op consumptie stijgen, nemen de totale belastingen op de burgers niet toe.
Op het vlak van de consumptie hanteren we ter illustratie een scenario met een verhoging van het BTW-tarief met 2 procentpunt. Op het vlak van milieuheffingen waaronder energie, transport en vervuiling valt een oefening met 1% van het BBP ook zeker te overwegen. Dat deze verschuiving efficiëntiebaten genereert, wijst de literatuur aan. De vraag die mensen stellen, is in hoeverre deze verschuiving niet echter geen te hoge kostprijs op het vlak van de billijkheid met zich meebrengt. Indien de extra economische groei die deze maatregel zou opleveren, in armoedebestrijding en sociaal beleid geïnvesteerd wordt, dan is het sowieso kort door de bocht om enkel te kijken naar statistische “koopkrachtplaatjes”.
We tonen aan dat omwille van de indexering van lonen een verhoging van de BTW minder herverdelingseffecten veroorzaakt dan vaak gedacht. Dit wordt dus te veel als obstakel opgeworpen. Bij een loutere BTW-verhoging zijn er eerder ongewenste effecten op onze competitiviteit. Indien echter de budgettaire baten van een BTW-verhoging echter gebruikt worden voor een verlaging van de sociale lasten op arbeid dan spelen deze ongewenste effecten niet.
Reduceer uitholling BTW-stelsel
Het Belgisch BTW-stelsel is erg complex en dit zorgt voor een gemiste belastingontvangst van maar liefst 2,8 miljard euro. Als we het BTW-tarief van 12% zouden verhogen tot 21% zou dit de begrotingsontvangsten doen toenemen met 444 miljoen euro. De inkomensherverdeling gemeten door de gekende Gini-coëfficiënt zou nauwelijks veranderen (en zelfs overeenkomen met een afname van de ongelijkheid op die manier gemeten). Met deze opbrengst zou de persoonlijke bijdragevoet voor sociale zekerheid teruggebracht kunnen worden met 0,65 procentpunt. De combinatie van de twee maatregelen zou de herverdeling niet noemenswaardig beïnvloeden (maximale wijziging positie van een deciel met 2 euro per maand). We hebben dus een voorbeeld van een verschuiving van lasten op arbeid naar consumptie door een combinatie die ook het BTW-stelsel eenvoudiger maakt en slechts een minimale impact heeft op de graad van progressiviteit van het belastingstelsel.
Een radicalere variant is nu vrijgestelde consumptie belasten aan 6% en het verhogen van het BTW-tarief van 6% naar 12% en dat van 12 tot 21%. Met de opgehaalde 4,05 miljard zou de sociale bijdragevoet gehalveerd kunnen worden. Deze combinatie leidt wel tot een verslechtering van de Ginicöefficiënt met 0,57 procentpunt. Dit komt echter overeen met een verlies voor de laagste twee decielen met 40 euro op maandbasis. Dit treft hen (maar dus eerder in geringe mate) omdat ze nauwelijks baat hebben bij lagere sociale bijdragen gezien hun inactiviteitsgraad.
Het politieke debat illustreert dat er nogal wat onvrede is in de mate dat de tarieven in de Belgische personenbelasting zo snel en fors stijgen bij redelijke beperkte lonen.
Een beleidsoptie zou kunnen zijn om het huidige tarief van 30% te reduceren tot 26%, dat van 40 tot 36% en dat van 45 tot 42.5% en dit te financieren met een verhoging van de BTW met twee procentpunt. Het eerste deciel verliest hierbij 25 euro (1,6% van het equivalent inkomen) en het tiende deciel wint 39 euro (+0.36%).
Een alternatief is om de barema’s op te schuiven zodat burgers niet zo snel meer in de hogere tarieven terechtkomen (zie grafiek 8). Een BTW-verhoging met twee procentpunt volstaat om het tarief van 40% pas te laten ingaan vanaf een inkomen vanaf 16.000 euro (i.p.v. 11.890 euro), dat van 45% pas bij een inkomen vanaf 25.000 euro (i.p.v. 19.810 euro) en dat van 50% pas vanaf 41.000 euro (i.p.v. 36.300 euro).De impact op de herverdeling van de personenbelasting blijft ook hier beperkt. Het eerste deciel verliest hierbij 25 euro (1,6% van het equivalent inkomen) en het tiende deciel wint 39 euro (+0.36%).
Bij nogal wat voorstellen van de politieke partijen, zijn de gezinnen met lagere inkomens vaak niet betrokken. Dat heeft uiteraard te maken met het feit dat ze sowieso geen belastingen betalen. Nochtans kan hiervoor een oplossing gevonden worden. Dit sluit immers aan bij het aloude concept van een negatieve inkomensbelasting waarvoor in het verleden slechts mondjesmaat interesse was in ons land. In dergelijk stelsel kan belastingdienst inkomen uitkeren. Hierdoor zou de stap van werkloosheid naar werken slechts gedeeltelijk leiden tot een minder gunstige fiscale situatie, waardoor de incentive om te gaan werken groter wordt. Dit wordt bevestigd door de cijfers van hoge (marginale) belastingsdruk op net de lage lonen. Voor economen heeft dit een belangrijke aantrekkingskracht omdat hierdoor de overheid vrijheidsgraden krijgt om de belastingdruk voor de allerlaagste inkomens gericht te verlagen zonder dat dit economische verstoringen in hun nadeel oplevert en zonder dat dit grotere bureaucratie veroorzaakt. Deze voordelen materialiseren zich echter vooral als het systeem in de plaats komt van veel van bestaande regels.
“Tax shift, Waarom ons land een belastinghervorming nodig heeft” verschijnt bij Lannoo: http://www.lannoo.be/taxshift