Niemand mag too big to jail zijn
De meeste rechtszaken rond de bankencrisis gaan over het niet naleven van de informatieplicht. Het spaargeld van miljoenen gezinnen in gevaar brengen is een ander paar mouwen. Dat er amper wetten bestaan om dat als een strafbaar feit te behandelen, blijft onverteerbaar.
Het arrest rond Ageas, de juridische opvolger van Fortis, jaagt een schokgolf door de markt. De vergoelijkende perscommuniqués die Fortis destijds uitstuurde, terwijl interne documenten van de bank heel andere conclusies trokken, liggen veel beleggers nu eenmaal zwaar op de maag.
Dat er zware inbreuken bij Fortis aangeklaagd worden, heeft te maken met daden die gesteld werden tijdens de wanhoopspogingen om het zinkende schip drijvende te houden. Er werd bijvoorbeeld een drieste kapitaalverhoging ondernomen om alsnog ABN AMRO over te kunnen nemen, terwijl al meer dan duidelijk was dat de afloop noodlottig moest zijn. Het gevolg was dat men zich zeer kwetsbaar maakte voor de aanklacht dat er een grootschalige, geplande operatie van bewuste misleiding werd opgezet.
De huidige aandeelhouders van Ageas bekijken de kwestie uiteraard op een heel andere manier. Zij bezitten een stukje van een verzekeraar en willen focussen op de toekomst. Dat het Fortis-verleden vandaag nog zo zwaar weegt, is debet aan de traagheid van de werking van justitie, maar is ook de verantwoordelijkheid van de toenmalige regering. Die maakte in dit dossier keuzes die extreem afweken van die in andere bankdossiers.
Ongenoegen
Steel 100 euro uit de kassa van een waren- huis en je wordt gebrandmerkt als een dief. Breng miljarden in gevaar en het wordt afgedaan als een ‘beoordelingsfout’.
Een van de meest onverteerbare feiten rond het in gevaar brengen van de wereldeconomie en het spaargeld van miljoenen gezinnen, is dat er blijkbaar weinig wetten bestaan om een en ander als strafbare feiten te behandelen. Steel 100 euro uit de kassa van een warenhuis en je wordt gebrandmerkt als een dief. Breng miljarden in gevaar en het wordt afgedaan als een ‘beoordelingsfout’. Dergelijk onevenwicht creëert uiteraard een heel gevaarlijke cocktail van terecht maatschappelijk ongenoegen. De meeste rechtszaken die in het zog van de bankencrisis werden opgestart, hebben slechts betrekking op het niet naleven van de informatieplicht.
Het zou voor alle partijen goed zijn dat het dossier zo snel mogelijk afgerond wordt. Economisch bekeken is het belangrijk dat er duidelijke signalen gegeven worden over de ontoelaatbaarheid van roekeloos gedrag in financiële instellingen. Je kan geen gezond economisch bestel bouwen op een financiële cultuur van onverantwoordelijkheid. We zijn nog niet vergeten dat Maurice Lippens als excuus inriep: ‘Ik ben nooit bankier geweest en mijn begrip over die materies is relatief oppervlakkig.’ Noch dat hij tegen een bejaarde vrouw die hem vroeg of ze ongerust moest zijn, zei: ‘Zeker niet, en koop nog bij!’
Verantwoordelijkheden
In ons land zijn er nagenoeg geen oefeningen geweest om uitsluitsel te krijgen over diepere dilemma’s die de financiële crisis heeft blootgelegd. In het Verenigd Koninkrijk is wel een doorwrocht werkstuk afgeleverd door de Parliamentary Commission on Banking Standards. De centrale stelling is dat het hoogst problematisch is dat alleen instellingen tot boetes veroordeeld zouden worden en er geen verantwoordelijkheden zouden worden gesteld op persoonlijk vlak.
Het voorstel van de parlementscommissie is om voor alle sleutelverantwoordelijkheden binnen een bank een individu aansprakelijk te maken. Het gaat hier om burgerrechtelijke aansprakelijkheid, boetes, restricties op het vlak van verantwoordelijkheden en een verbanning uit de sector. Die personen moeten kunnen aantonen dat ze alle verantwoordelijke stappen hebben gedaan bij een faling. Zoniet zou de bewijslast sowieso worden omgedraaid. Specifiek geeft de commissie een precieze omschrijving van ‘roekeloos misdrijf’, met bijbehorende effectieve gevangenisstraf.
In de Angelsaksische wereld werd eerst radicaal tot versteviging van het kapitaal overgegaan. Maar ondertussen voert men er de forcing om duidelijk te maken dat sleutelposities ook een verantwoordelijkheid met zich meebrengen die niet vrijblijvend kan zijn. In Europa heerst nog in grote mate de illusie dat men probleemloos bij de bevolking een gevoel van groot onrecht kan laten bestaan over het feit dat een en ander zomaar onder de mat kan worden geveegd.
