Herfederalisering is geen panacee
De institutionele evolutie van België is niet langer een eenrichtingsstraat: aan beide kanten van de taalgrens wordt openlijk gepleit voor het her-federaliseren van bevoegdheden, onder het motto van politieke efficiëntie. Ik ben zelf een agnost inzake staatsstructuur. Elk argument van goed bestuur vind ik een goed argument. Maar we moeten het taboe van meer België niet inruilen voor het dogma dat meer België per definitie beter bestuur geeft.
Politieke efficiëntie gaat over meer dan bevoegdheidsverdeling. De Belgische regionalisering vertaalt culturele en ideologische verschillen tussen Noord en Zuid, versterkt door economische verschillen. Los van elk romantisch nationalisme, is regionalisering in België een methode voor politieke homogeniteit die beleidskeuzes zou moeten faciliteren. De resulterende complexiteit is de prijs voor diversiteit en het alternatief voor wafelijzers, stilstand of compromissen ‘à la belge’.
Wat zal er gebeuren als, zoals wordt gesuggereerd, bevoegdheden rond mobiliteit, handel, gezondheid en klimaat terug naar het federale niveau gaan? Welke afweging tussen klimaat en pakweg de Vlaamse industrie, zal doorwegen? Hoe zwaar zal gezondheidszorg inzetten op kosteneffectiviteit en verantwoordelijkheid? Waar zal de balans liggen tussen openbaar en privaat vervoer? Zullen we vrijhandel blijven verdedigen of voor protectionisme kiezen? Stuk voor stuk politieke breuklijnen tussen Vlaanderen en Wallonië, die heus niet zullen verdampen maar integendeel zullen clashen.
Financiering en solidariteit
Regionalisering is ook een methode om binnen België een groot gesprek te voeren over publieke financiering en de solidariteit tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Dat resulteert steeds weer in complexe evenwichten van financieringswetgeving die noch doortastend noch doorzichtig is. Maar zonder regionalisering is die absolute kernvraag van goed bestuur gewoon niet aan de orde. Op lange termijn is de voortgang van heel het land gebaat bij een financieel kader dat tot beleidsverantwoordelijkheid dwingt. Hoe realiseren we dat in unitaire Belgische modus?
Ik waarschuw ook voor berusting. Mijn voornaamste bedenking bij de huidige staat van de staatshervorming is niet dat de bevoegdheden te veel zijn versnipperd, maar dat de regio’s hun bevoegdheden niet met elan benutten. In Wallonië kan dat mentale blokkering en economische achterstand zijn, maar in Vlaanderen zijn er weinig excuses. Hebben decennia van meer Vlaamse autonomie een Vlaams bestuur opgeleverd dat zoveel beter, zoveel strategischer en zoveel zakelijker is dan het Belgische? Ik denk het niet. Ik snak naar politici die nog voor die historische missie willen gaan.
De hutsepot van de bevoegdheidsversnippering in de Belgische staatshuishouding heet ook vooral Brussel, waar alle niveaus over en door elkaar rollen, met surrealistische inflatie van ministers, raden en mandaten. Wie efficiëntie voor ogen heeft, moet met Brussel beginnen en daarbij heel simpel blijven: één bevoegdheidsniveau voor wat één metropolitaanse regio is. Daarover wordt in alle talen gezwegen. Bevoegdheden optrekken naar het federale niveau is voor het Brusselse imbroglio geen oplossing, maar een uitstel van oplossing.
Beter samenwerken
Daarmee is niet gezegd dat de verkaveling van bevoegdheden in de gelaagde Belgische staatsstructuur ordentelijk is of dat er geen evidente knelpunten zijn. Daaraan kan meer staatshervorming bijdragen, via nog meer regionalisering of integendeel in de andere richting. Maar ook dan kan complexiteit geen excuus zijn voor inertie. Waarom zouden de regio’s niet beter samenwerken? Is dat niet hun verdomde plicht ten aanzien van hun burgers?
Samenwerking tussen bevoegdheidsniveaus is de realiteit van elke moderne democratie. Wij doen dat systematisch met de Europese Unie. Maar we doen dat te weinig binnen België. We kunnen ook beter besturen zonder meer staatshervorming. Dat vergt gewoon een betere bestuurscultuur. Die zal een volgende staatshervorming niet als vanzelf produceren, in welke rijrichting ze ook gaat.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
Politieke efficiëntie gaat over meer dan bevoegdheidsverdeling. De Belgische regionalisering vertaalt culturele en ideologische verschillen tussen Noord en Zuid, versterkt door economische verschillen. Los van elk romantisch nationalisme, is regionalisering in België een methode voor politieke homogeniteit die beleidskeuzes zou moeten faciliteren. De resulterende complexiteit is de prijs voor diversiteit en het alternatief voor wafelijzers, stilstand of compromissen ‘à la belge’.
Wat zal er gebeuren als, zoals wordt gesuggereerd, bevoegdheden rond mobiliteit, handel, gezondheid en klimaat terug naar het federale niveau gaan? Welke afweging tussen klimaat en pakweg de Vlaamse industrie, zal doorwegen? Hoe zwaar zal gezondheidszorg inzetten op kosteneffectiviteit en verantwoordelijkheid? Waar zal de balans liggen tussen openbaar en privaat vervoer? Zullen we vrijhandel blijven verdedigen of voor protectionisme kiezen? Stuk voor stuk politieke breuklijnen tussen Vlaanderen en Wallonië, die heus niet zullen verdampen maar integendeel zullen clashen.
Financiering en solidariteit
Regionalisering is ook een methode om binnen België een groot gesprek te voeren over publieke financiering en de solidariteit tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Dat resulteert steeds weer in complexe evenwichten van financieringswetgeving die noch doortastend noch doorzichtig is. Maar zonder regionalisering is die absolute kernvraag van goed bestuur gewoon niet aan de orde. Op lange termijn is de voortgang van heel het land gebaat bij een financieel kader dat tot beleidsverantwoordelijkheid dwingt. Hoe realiseren we dat in unitaire Belgische modus?
Ik waarschuw ook voor berusting. Mijn voornaamste bedenking bij de huidige staat van de staatshervorming is niet dat de bevoegdheden te veel zijn versnipperd, maar dat de regio’s hun bevoegdheden niet met elan benutten. In Wallonië kan dat mentale blokkering en economische achterstand zijn, maar in Vlaanderen zijn er weinig excuses. Hebben decennia van meer Vlaamse autonomie een Vlaams bestuur opgeleverd dat zoveel beter, zoveel strategischer en zoveel zakelijker is dan het Belgische? Ik denk het niet. Ik snak naar politici die nog voor die historische missie willen gaan.
De hutsepot van de bevoegdheidsversnippering in de Belgische staatshuishouding heet ook vooral Brussel, waar alle niveaus over en door elkaar rollen, met surrealistische inflatie van ministers, raden en mandaten. Wie efficiëntie voor ogen heeft, moet met Brussel beginnen en daarbij heel simpel blijven: één bevoegdheidsniveau voor wat één metropolitaanse regio is. Daarover wordt in alle talen gezwegen. Bevoegdheden optrekken naar het federale niveau is voor het Brusselse imbroglio geen oplossing, maar een uitstel van oplossing.
Beter samenwerken
Daarmee is niet gezegd dat de verkaveling van bevoegdheden in de gelaagde Belgische staatsstructuur ordentelijk is of dat er geen evidente knelpunten zijn. Daaraan kan meer staatshervorming bijdragen, via nog meer regionalisering of integendeel in de andere richting. Maar ook dan kan complexiteit geen excuus zijn voor inertie. Waarom zouden de regio’s niet beter samenwerken? Is dat niet hun verdomde plicht ten aanzien van hun burgers?
Samenwerking tussen bevoegdheidsniveaus is de realiteit van elke moderne democratie. Wij doen dat systematisch met de Europese Unie. Maar we doen dat te weinig binnen België. We kunnen ook beter besturen zonder meer staatshervorming. Dat vergt gewoon een betere bestuurscultuur. Die zal een volgende staatshervorming niet als vanzelf produceren, in welke rijrichting ze ook gaat.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
