Hoe de bankencrisis van de jaren tachtig kan terugkeren

Begin maart kwamen veertig financiële toplui uit de technologiesector samen in Deer Valley, een luxueus skigebied in het Amerikaanse Utah. Amper een week na deze 'Snow Summit' waren dezelfde directeurs elkaar hysterische berichten aan het sturen met de vraag wat ze moesten doen met hun deposito's bij Silicon Valley Bank. Nochtans waren de problemen al lang in wording.

Verantwoordelijken bij de Britse Centrale Bank verklaarden dat ze hun Amerikaanse collega's jaren geleden al waarschuwden voor ontsporingen bij Silicon Valley Bank (SVB). De concentratierisico's waren dan ook flagrant: ontleners waren in buitensporige mate ook depositohouders bij de bank. SVB is het zoveelste geval van een bank die in enkele jaren een megasprong maakt in omvang, zonder dat toezichthouders beseffen dat het hun taak is om net dan te onderzoeken of er geen immense risico's worden opgebouwd.

Kwetsbaar

Laten we vooral niet denken dat er niet meer banken in het vizier kunnen komen. Eind vorig jaar al bleek uit de tabel met latente verliezen dat SVB geen enkele buffer meer had. En ook USB - dat nu zijn gewezen concurrent Credit Suisse moet opslokken - was toen al de helft van zijn buffer kwijt aan die verliezen. Als je een immense portefeuille opbouwt met langetermijnobligaties, maak je je bijzonder kwetsbaar voor rentestijgingen.

Bij SVB bleken de bankverantwoordelijken de latente verliezen op hun obligatieportefeuille te negeren. Ze namen zelfs niet meer de moeite om zich in te dekken op de markt.

De omgeving is na zoveel jaren van lage rente en inflatie veranderd. Banken maar ook overheden zijn klaarder wakker. Voor hen die nog slapen: de afgelopen tien jaren zijn de uitzondering, niet de regel. De rentetarieven, en met name de 'risicovrije' tarieven, lagen op of zelfs onder nul - een situatie die in alle voorbije eeuwen ongezien was en die waarschijnlijk niet snel zal terugkeren. Naarmate de financiële omstandigheden strakker worden, krijgen degenen met schulden - huishoudens, bedrijven en overheden - moeilijkheden bij het aflossen van schulden en het aangaan van nieuwe schulden.

Velen zitten nog met de bankencrisis van 2008 in het hoofd, maar de Amerikaanse crisis van de jaren tachtig is in bepaalde opzichten leerrijker voor vandaag. Om de inflatie na de oliecrisis in te tomen, verhoogden de centrale banken stelselmatig hun tarieven. Miljoenen Amerikanen zagen hun spaarcenten zo smelten als sneeuw voor de zon. De Amerikaanse banken die bulkten van de langetermijnbeleggingen was hetzelfde lot beschoren: door de woekerende rente kelderde de waarde van hun beleggingen. Zo verdween tijdens de savings and loan crisis van de jaren tachtig een derde van alle Amerikaanse banken. De Amerikaanse toezichthouder had gefaald. Niet alleen had die een oogje toegeknepen voor een foute risicocultuur, te veel instellingen werden in leven gehouden door exuberante financiële garanties op de rug van de belastingbetaler.

Credit Suisse was ook een bank die op het eerste gezicht over goede parameters beschikte, maar structureel in problemen zat met haar zakenmodel. De kosten ontwikkelden zich in die mate tegenover de inkomsten dat ze zich de vraag moesten stellen of er eigenlijk nog nood was voor de bank bij de klanten.

Toezichthouders stellen vandaag dat Zwitserland wel een plan had om Credit Suisse te laten bijsturen, maar dat de markt niet het nodige geduld had. Een bizarre uitspraak, want in mijn wereld maakte men zich al vijftien jaar zorgen over de Zwitserse bank.

Opkuisen

Het ordelijk opkuisen van de Silicon Valley Bank in plaats van de rekening zomaar door te schuiven met een bail-out ten laste van de belastingbetaler is een belangrijke stap. Kunnen we daar ook in slagen als het een grote bank betreft? Het regulatoire regime lijkt daar ook in Europa niet op voorzien. Wat nog steeds tot de existentiële bemerking leidt dat te grote banken kleiner gemaakt moeten worden. Met de opname van Credit Suisse in de megabank UBS lijkt het opnieuw de andere richting uit te gaan.

Mogelijk gaat de storm nu even liggen, maar als we wat verder in de toekomst kijken, dan kan er nog een langgerekte en slepende bankencrisis aankomen, zoals in de jaren tachtig in de VS. Net als toen zitten we met een combinatie van overheden die grote begrotingstekorten hebben maar anderzijds inflatie moeten bestrijden. Tenzij onze verantwoordelijken de wijsheid hebben om de fouten uit het verleden te vermijden.