Btw-verlaging voor de horeca en de contactberoepen: goedbedoeld maar slecht gemikt?

Jean Hindriks (UCLouvain en Itinera), Valerio Serse (UCLouvain en Compass Lexecon)

De Belgische regering heeft beslist om van 8 mei tot 30 september de btw op alle restaurant- en cateringdiensten naar 6 % te verlagen. Maar wie komt deze – budgettair bijzonder kostelijke – btw-verlaging ten goede? De horeca dewelke men wou ondersteunen, maar ook de leveranciers krijgen een deel van de koek. Bovendien wordt al te makkelijk verondersteld dat de daling & latere stijging elkaar zullen compenseren. Om daar het antwoord op te vinden, kijken we naar een vergelijkbare Franse hervorming.

De Franse hervorming van de btw op de restaurants

In juni 2009 verlaagde Frankrijk de btw op de restaurants van 19,5 % naar 5,5 % in ruil voor een niet-dwingende verbintenis tussen sector en regering. Het gerealiseerde voordeel zou "eerlijk" worden verdeeld tussen een daling van de prijzen (33 %), een stijging van de lonen (33 %) en een hogere winst (33 %). De btw-verlaging in 2009 werd gevolgd door twee verhogingen van de btw op de restaurants, van 5,5 % naar 7 % in 2012 en 10 % in 2014.

Wat waren de gevolgen van de Franse hervorming?

Aan de hand van gedetailleerde gegevens over de prijzen, kosten, lonen en winsten van de Franse restaurants, konden Youssef Benzarti en Dorian Carloni de impact van de hervorming meten.[1] Om de gevolgen van de btw-verlaging te kunnen onderscheiden van de impact van de toenmalige economische crisis – wat ook kan leiden tot prijsverlagingen – vergeleek men met andere gelijkaardige dienstensectoren. Ze kwamen tot verrassende conclusies.

De btw-verlaging speelde vooral in het voordeel van de restauranthouders ...

De restaurants ontvingen 40 % van de gerealiseerde meeropbrengst, hun winst steeg daardoor met 24 %. De werknemers kregen 25 % van de opbrengst, de leveranciers 15 %. De klanten profiteerden van 20 % van het voordeel, de helft van het aandeel van de restauranthouders. De btw-verlaging had dus een zeer geringe weerslag op de prijs van de gerechten. Ze had bovendien geen impact op de verkoopsvolumes, en stimuleerde de activiteit dus niet.

De btw-verhogingen werden vooral op de consumenten verhaald ...

Omgekeerd werden de twee btw-verhogingen in 2012 en 2014 vooral doorberekend naar de consumenten, telkens draaiden zij voor ongeveer de helft van de kostenstijging op.

Uit deze ramingen blijkt dat de restauranthouders hun prijzen na de btw-verhoging twee tot drie keer meer verhoogden dan dat zij ze na de btw-verlaging verlaagden. Uiteindelijk leidde de tijdelijke btw-verlaging tot een blijvende stijging van de restaurantprijzen.

We zien dezelfde asymmetrie tussen de btw-verhoging en -verlaging bij de contactberoepen in Finland tussen 2007 en 2021. Ook hiervoor ligt in België een tijdelijke btw-verlaging op tafel. Uit een analyse van de btw-hervormingen in verscheidene Europese landen tussen 1996 en 2005, blijkt dat gemiddeld 13 % van een btw-verlaging in de prijzen wordt verrekend, tegenover 55 % van een btw-verhoging.

Btw-verlaging in de horeca: wat kunnen we vanaf 8 mei verwachten?

De Franse en Finse btw-hervormingen suggereren dat een tijdelijke btw-verlaging op termijn tot hogere prijzen leidt. Als we de resultaten van de Franse hervorming naar België extrapoleren, impliceert dit dat een btw-verlaging van 21 % naar 6 %, later gevolgd door een terugkeer naar 21 %, zich zou uiten in een prijsdaling met 2,5 %, gevolgd door een prijsstijging met 7,1 %. Uiteindelijk zou de tijdelijke btw-verlaging dus een blijvende stijging van de restaurantprijzen met 4,6 % kunnen veroorzaken.

De doeltreffendheid van de maatregel als steun voor de horeca zal ook afhangen van de verdeling van de winst tussen de restauranthouders, de leveranciers en het personeel (waaronder jobstudenten). De btw-verlaging in Frankrijk suggereert dat wel de winstmarges maar niet de verkoopvolumes stijgen. Dat is op zich geen slechte zaak gegeven de doelstelling. Maar is het wel de efficiëntste manier om een sector in moeilijkheden te helpen? Een fundamenteel beginsel van de economie zegt dat men de bron van het probleem moet aanpakken met gerichte, effectieve en efficiënte maatregelen. Het is dus essentieel dat men de oorzaken van de problemen goed identificeert (diagnose) om daarna efficiënte oplossingen te vinden (impactanalyse). Men kan niet blindelings en met alleen goede bedoelingen een goed beleid voeren.

[1] Who Really Benefits from Consumption Tax Cuts? Evidence from a Large VAT Reform in France
(Youssef Benzarti & Dorian Carloni), American Economic Journal: Economic Policy, 11.1 (2019): 38-63.